BOEKSZ & FOTOGRAFIE
inspirerend & verrassend
Geen licht geen foto Nelleke Wallenburg
Geen licht geen foto
In mijn vorige blog heb ik aangegeven dat de fototips deze keer gaan over belichting. Ik ga het hebben over lichtmeting, silhouetten, met tegenlicht fotograferen, bokeh en bracketing.
Lichtmeting
De gemeten waarde is de basis voor de combinatie van de sluitertijd, het diafragma en de iso-waarde van een foto. Voor de meeste foto’s wordt het licht gemeten door gebruik te maken van de ingebouwde lichtmeter. Wanneer je eenmaal de basis van de lichtmeting kent, en je deze weet aan te passen met iso, diafragma en sluitertijd, dan kun je er je eigen creatieve draai aan geven.
Belichtingscompensatie
Wil je de belichting aanpassen? Hoe dit in te stellen is, verschilt per camera. Stel de waarde negatief in (op -1, -2 of -3) om een donkerder eindresultaat te krijgen en positief (op +1, +2 of +3) voor een lichter eindresultaat. Het instellen van de compensatie voor je belichting is bijvoorbeeld handig bij het fotograferen in de sneeuw of bij het maken van een portretfoto waarbij je tegen de zon in fotografeert. In beide gevallen kies je voor een overbelichting. De belichtingscompensatie kun je instellen bij de S,Tv, A, Av, bij Canon en Nikon. Dit zijn de halfautomatische standen. Vergeet met deze stand niet de ISO waarde aan te passen als deze niet in de automatische stand staat, anders worden de foto`s alsnog niet goed belicht.
Wat zijn stops?
Een stop is een verdubbeling of halvering van de hoeveelheid licht. Stops kun je onderling wisselen. Wanneer je het diafragma met 1 stop verhoogt, dus lager in getal, dan kun je de sluitertijd 1 stop sneller maken zonder dat er iets veranderd aan de belichting.
Als je 1 stop belichting aanpast, zal je het ISO getal moeten verdubbelen voor 1 stop belichting minder en halveren bij 1 stop meer belichting.
Wanneer je met stops gaat werken dan is het goed om te weten dat er hele stops zijn, halve en 1/3 stops.
Het duidelijkst is dit te zien als je kijkt naar de lichtmeter op de camera, weergegeven als een balk met vijf streepjes. Bij de streepjes staan de waarden -2, -1, 0, +1 en +2. Elke stap naar links of naar rechts op deze balk wordt een ‘stop’ genoemd. De kleine streepjes tussen de cijfers zijn de 1/3 en 2/3 tussenstops.
De uiteindelijke belichting wordt bepaald door de combinatie van het gekozen diafragma, de sluitertijd en de ISO waarde: Dit betekent dat bij een wijziging van één van deze drie instellingen, bij een gelijkblijvende belichting, één van de twee andere instellingen ook moeten worden gewijzigd om de belichting gelijk te houden. Als je op zoek bent naar een bepaald effect, dan kun je dit principe los laten en compenseren.
Verschillende manieren van licht meten
Er zijn meerdere methodes waarop een camera het licht kan meten. Dit bepaal je zelf. De benamingen voor de verschillende lichtmetingen kunnen per cameramerk verschillen.
Matrixmeting of meerveldmeting
De meeste camera’s staan hier standaard op ingesteld omdat het goede resultaten geeft. De camera berekend voor de belichting een gemiddelde uit de meting van verschillende gebieden, die verspreid zijn over het volledige beeld.
Centrumgewogen of centrumgerichte meting
Deze meting berekend een gemiddelde uit gebieden die verspreid zijn over het gehele beeld, maar het midden telt zwaarder mee. Deze wordt gebruikt bij het maken van foto’s in een omgeving met veel contrasten en met je onderwerp in het midden.
Spotmeting
Met spotmeting wordt er een heel klein gedeelte in het midden als basis voor de meting gebruikt, slechts 2% of 3% van het kader. Dit is een hele specifieke lichtmeting. Dit is bijvoorbeeld handig bij opnames met veel contrast, of zwarte of witte onderwerpen.
Silhouetten
De zichtbaarheid van een silhouet wordt bepaald door de sterkte van de lichtbron, hoe groter het contrastverschil, hoe groter de kans dat je onderwerp een silhouet wordt. Je fotografeert een persoon of onderwerp tijdens zonsondergang. Door de camera op de lucht te richten krijg je een lichtmeting gebaseerd op het juist belichten van de zonsondergang. Door nu je compositie te her bepalen en de persoon of onderwerp op te nemen maak je een foto met een juist belichte zonsondergang waarbij de persoon of onderwerp als silhouet tevoorschijn komt. Bij deze lichtmeting is het handig om de spotmeting te gebruiken. In dit geval gebruikt de lichtmeter slechts ongeveer 3% van het oppervlak om de lichtmeting te doen.
Het licht meten
Deze foto heb ik gemaakt aan het Veluwemeer. Het was die avond een bijzondere lucht. Ik was er samen met een fotomaatje. We hebben dan ook een gelukje dat we beiden nog geen 5 min van het meer wonen zodat we er ook snel zijn als er mooie luchten zijn. Voor deze foto heb ik mijn ISO zo laag mogelijk gezet en mijn diafragma op f16. De sluitertijd heb ik variabel gebruikt omdat het licht door de bewolking steeds veranderde.
Je kunt de spotmeting functie heel creatief inzetten door op verschillende plaatsen van je onderwerp de lichtmeting te doen, door de compositie te her bepalen en de foto te maken. Je kunt dan zien hoe dezelfde scene er uit ziet met verschillende belichtingen. Probeer dit eens met een spotmeting op een schaduwgebied, een middentonen gebied en een licht gebied om het volledige effect te zien.
Fotograferen in tegenlicht
Tegenlicht
Vroeger moesten we altijd van de zon af fotograferen, maar dat is nu wel iets anders. Je krijgt vaak de mooiste foto’s met tegenlicht die een super sfeertje geven. Het liefst fotografeer ik als de zon laag aan de horizon staat, dus s ’morgens of s ’avonds. Als je een portret fotografeert tegen de zon in kun je een reflectiescherm gebruiken, want anders zal je model donker op de foto komen te staan. Met een reflectiescherm weerkaats je het zonlicht terug op je model.
Wat je ook kunt doen is een paar stops overbelichten als je geen scherm hebt. Zorg wel dat je goed belicht, want het belangrijkste is het juist belichten van het gezicht van het model. Hoe groter het contrast is van het licht en het model, hoe meer uitgebeten de achtergrond wordt. Daarom is het mooie licht van de ochtend, en avond het meest geschikt om foto’s met tegenlicht te maken.
Het bokeh effect
Bokeh
Hoe leuk zijn de lichtbolletjes, en hoe krijg je die in je foto. Dit wordt bokeh genoemd. Het woord bokeh betekent onscherpte. Als je bokeh in een foto wilt krijgen, heb je een lichtsterk objectief nodig. Hoe lichtsterker, hoe beter. Gebruik een objectief met een diafragma van tenminste f/2.8, terwijl een groter diafragma van f/2, f/1.8 of f/1.4 nog beter is. Veel fotografen gebruiken graag een lichtsterk vast-brandpunt-objectief als ze foto's willen maken met zichtbare bokeh.
Als je nu geen echt lichtsterk objectief hebt, kun je de afstand tussen de achtergrond en het onderwerp vergroten. Ook kun je dit doen door de afstand tussen de camera en het onderwerp te verkleinen. Hoe kleiner de scherptediepte of hoe groter de afstand tot de achtergrond, hoe onscherper die wordt. Hoge lichten in de achtergrond zullen ook beter zichtbare bokeh tonen. Als je met tegenlicht werkt, kan het bokeh hierdoor nog mooier worden. Hoe rustiger je bokeh in de foto is, hoe vager en mooier de kleuren in elkaar overlopen.
Een mooi bokeh effect wordt versterkt door felle lichten in een donkere omgeving, zoals lichten in de duisternis of reflecties van licht op water, glas of metaal.
Hoe stel je de camera in om een mooi bokeh effect te krijgen?
Onscherpte of diepte, in de achtergrond of voorgrond van je foto, krijg je door te spelen met je diafragma. Door een hoger F-getal/kleiner diafragma, bijvoorbeeld F8, is de voor tot achtergrond scherp. Kies je een laag F-getal, bijvoorbeeld F2.8, dan krijg je al meer onscherpte in de achtergrond. Dan heb je een grote lensopening.
Je sluitertijd is afhankelijk van de situatie. Pas je sluitertijd aan op hoe licht of donker het is. Houd je ISO waarde zo laag mogelijk, anders heb je kans op ruis in je foto's.
Bokeh is de onscherpte die je vaak ziet in de achtergrond. Het ligt aan je lens en diafragma wat voor vorm je bokeh krijgt. Maar hoe gebruik je dit nou voor mooie foto's? Hier enkele tips!
Onscherpte is zeker belangrijk, maar om bokeh bolletjes te creëren is het nog belangrijker dat er lichtpuntjes in de achtergrond te zien zijn!
Maak bijvoorbeeld eens gebruik van de zon die door de bladeren heen schijnt of de zon die op het water reflecteert!
Je camera een paar centimeter meer naar links of naar boven plaatsen kan een wereld van verschil maken.
Hoe meer contrast er in de achtergrond, hoe meer de bolletjes van elkaar verschillen en des te duidelijker ze zichtbaar worden.​
Lichtjes op de achtergrond geeft een mooi bokeh effect.
Zonsondergang fotograferen
Kies bij een rustige lucht een onderwerp op de voorgrond zoals een steiger. Als er een mooie wolkenpartij is dan is het beeld vaak mooier als de voorgrond rustig is. Als je beeldstabilisatie op je lens hebt kun je deze op statief beter uitzetten. Doe je dit niet dan corrigeert de lens zich en kan het beeld toch nog onscherp worden.
Hoe stel je de camera in?
Het diafragma zet ik tussen de f8 en f16 om het hele beeld scherp te krijgen. Het is afhankelijk van het objectief waarmee je fotografeert, probeer zelf uit met welke diafragma waarde je objectief het scherpst is. De ISO zet ik op 50 of 100. Om te voorkomen dat je de zon te uitgebeten op de foto krijgt, belicht ik vaak iets onder. Nog een tip om dit te voorkomen is het gebruik maken van een filter. Ik gebruik zelf dan een variabel grijsfilter. Je krijgt door het filter nu wel een langere sluitertijd, dus het is wel handig om dan met een afstandsbediening te werken of de zelfontspanner te gebruiken.
.jpg)
Nog enkele tips
Bij helder weer heb je altijd kans op een mooie zonsondergang, koester de wolken, een zonsondergang met een mooie wolkenpartij levert een onderscheidende foto op.
Check of de horizon recht op de foto staat.
Zonnestralen die achter de wolken vandaan komen zijn prachtig om vast te leggen. Je zet dan je diafragma zo rond de f20 en belicht 2/3/ stop onder zodat de stralingen goed te zien zijn op de foto.
Zet bij een mooie wolkenpartij de horizon op 2/3 van je beeld en de voorgrond op 1/3 van je beeld.
Lensflare ontstaat door interne reflectie in je lens. Als er een lichtbron in je objectief schijnt, kan er geen reflectie ontstaan. Dat komt door de lens elementen in je objectief. Het zijn rode vlekken, lichte waas of gekleurde strepen die je op je beeld krijgt. Dit kun je voorkomen door een stukje naar rechts of links te verplaatsen. Of je hand vlak boven de lens te houden, zodat je het licht tegenhoud.
Zet je witbalans op bewolkt om warme kleuren te krijgen.
Het samenvoegen van een aantal verschillende belichte foto’s
Bracketing/hdr 5 foto’s samengevoegd met verschillende belichtingen.
Bracketing
Bracketing is een Engelse term voor het maken van een reeks van foto's waarbij een bepaalde instelling steeds iets verandert. Soms is bracketing bedoeld om achteraf de beste foto te kunnen kiezen, maar vaak kunnen de verschillende losse foto's gecombineerd worden toe een enkele foto.
Licht meten doe je normaal gesproken op je onderwerp, wil je het hele beeld goed belicht hebben in de situatie dat een deel van het beeld licht is van kleur zoals de lucht en het andere deel van het beeld donker is van kleur zoals het landschap, dan is dat zonder hulpmiddel vaak een probleem. Dit noemen ze ook wel contrast omvang.
Het beste kun je het verschil meten met je lichtmeter in de camera. Is het verschil groter dan 5 stops, dan zal je een verloopfilter moeten gaan gebruiken anders heb je een mislukte foto.
Er is nog een manier om dit op te lossen en dat is het samenvoegen van een aantal verschillende belichte foto’s. Dit wordt ook wel bracketing of Hdr genoemd. BKT (Nikon) AEB (Canon)
Op veel camera’s zit een bracketing modus. Als je deze activeert, dan stelt de camera zelf de verschillende belichtingstijden samen. Zelf gebruik ik hiervoor de A/AV stand. Met deze stand weet je zeker dat de scherpte/diepte gelijk blijft.
Bij een Bracketing foto maak je tussen de 3 en 9 foto’s op statief waarbij er tussen iedere foto 1 of 2 stops verschil zit. Deze foto’s kun je samenvoegen in een fotobewerker. Zelf werk ik met Photoshop en Light room maar er zijn genoeg gratis programma’s op internet te vinden die je foto kunnen samenvoegen, zoals Fusion Bracketing.
Het bewerkingsprogramma haalt de onder en overbelichte delen uit de foto om zo uiteindelijk tot een goed resultaat te komen. Let er wel op dat alle foto’s dezelfde compositie hebben.
Bracketing/hdr 3 foto’s samengevoegd met verschillende belichtingen.
Ik hoop dat je wat aan deze tips hebt, en wens je veel mooie fotomomentjes toe.
Ik zie graag je reactie tegemoet in onderstaand venster. Heb je nog vragen? Of interesse in een workshop basisfotografie, neem dan een kijkje op de website https://memoriemomentsfotografie.jouwweb.nl/ of kijk op Instagram MMF @memoriemoments
Groet, Nelleke Wallenburg (@nelleke_w)
